پوکی استخوان (Osteoporosis) حالتی ایست که درگیر همه افرادیکه سن شان بالا میروند می گردد ونمیتوان اسمش را کاملا یک مرض گذاشت بلکه یک سیر طبیعی بدن است که با افزایش سن این روند آغاز گردیده باعث کاهش قد و ضعف میشود ولی اگر از یک حدی بیشتر گردد باعث شکستگی استخوان ها شده که بعد احتیاجی به درمان دارد در انگلیسی دو اصطلاح برای پوکی استخوان داریم . 

اول :Osteopenia  یعنی وقتیکه تراکم استخوان از حد نورمال کم بوده ولی آنقدر هنوز مرضی نشده است تا در کلاس Osteoporosis  محسوب گردد.  

دوم :Osteoporosis  یا پوکی استخوان که یک امر بسیار شایعی میتابولیک استخوان بوده طبق تازه ترین آماریکه (07:54،17/08/2010) در چین صورت گرفته در حدود 80 ملیون نفر دچار این عارضه هستند که این رقم متاسفانه تا سال 2050 دو برابر خواهد شد و در امریکا فکر میکنند که در حدود 40 ملیون نفر درگیر این بیماری هستند و بیشتر از 10 ملیون نفر پوکی استخوان شدید دارند و طبق این آمار خانم هایکه از 50 سال عمر شان بالا میروند 40 فیصد آنان در طول عمر شان یک شکستگی استخوان پیدا میکنند. آقایان هم پوکی استخوان می گیرند ولی چون ضخامت استخوان شان بیشتر از زنان است بنآ پوکی استخوان در مرد ها به آن شدت نیست یعنی پوکی استخوان متاسفانه از گرفتاری های بسیار شایع جوامع بشری است. 

چگونه  میشود تشخیص داد که انسان دچار این بیماری است: متاسفانه پوکی استخوان قبل از بروز آن کدام علامتی ندارد و برای اینکه تشخیص داده بتوانیم مهمترین مسئله اینست که تاریخچه زندگی یک فرد را گرفته و بیبینند که شخص در طول زندگی اش چه Risk Factor های داشتند و بعد تنها تستی که واقعآ ما داریم تست اندازه گیری تراکم استخوان( Bone Density=Bone mineral density =BMD  ) است ولی فقط  توسط تست اندازه گیری تراکم استخوان نمیشود  تشخیص داد که  چه کسی  را باید درمان کرد مثلا  اگر یک خانمی را در نظر بگریم که 60 سال عمرش باشد و این خانم که مطمئینا  در دوران یآسگی (Climacteric) هستند یا از یآسگی گذشتند این خانم در طول زندگی اش سگرت، مشروبات الکلی، قهوه و یا دوا های مخصوصی مصرف کردند، شانس اینکه پوکی استخوان ایشان بیشتر باشد یا شکستگی بیشتر گیرند خیلی زیاد است یعنی اینکه فقط با اندازه گیری تراکم استخوان نمیشود رسک را در نظر گرفت باید عواملی دیگری را نیز در نظر داشت. 

یکی از چیز های که پوکی استخوان را زیاد میکند وزن است البته هرچند وزن بیشتر باشد پوکی استخوان  کمتر بوده و افرادیکه وزن شان از 123 پوند (حدودآ 73 کیلو گرام ) کمتر باشد اینها احتمال شکستگی استخوان شان خیلی زیاد تر است( من همیشه با مریضان شوخی میکنم میگم  چاقی برای هیچ چیزی خوب نیست فقط برای پوکی استخوان) کسانیکه وزن شان زیادتر است یک کمی استخوان های شان محفوظ تر میباشند و دلیل اش هم اینست که وقتی وزن بالا میرود فشار بیشتر بالای استخوان ها وارد گردیده  و هر چه فشار بالای استخوان های بیشتر باشد تراکم استخوان بیشتر است. همانطوریکه قبلا ذکر کردیم  از عواملی دیگریکه باعث رسک پوکی استخوان میگردد مصرف سگرت است ، مصرف کردن سگرت واقعآ از بد ترین اعتیادات بشر است چون قسمیکه میدانید مصرف سگرت نه تنها که باعث سرطان ریه، سرطان سینه، سرطان مثانه، سرطان روده بزرگ، خطرات روحی و قلبی گردیده علاوه بر آن باعث شدید شدن پوکی استخوان نیز میگردد. یکی دیگری از عوامل رسک پوکی استخوان مشروبات الکلی است حتی دو لیوان شراب آنهم باعث پوکی استخوان میگردد و راجع به چای و پوکی استخوان واقعآ مطالعاتی نشده ولی قهوه شدیدآ پوکی استخوان میدهد همچنان نوشابه های غیر الکلی ایکه قهوه بالخصوص H3PO4 دارند مانند Pepsi cola و   Coca colaاینها هم فاسفویک اسید و هم Caffeine دارند که شدیدآ پوکی استخوان میدهند ضمنا خیلی دوا های هم  هستند که پوکی استخوان میدهند مثل کسانیکه از کورتن ها، دوا های ضد انعقاد خون مانند Haparine، دوا های ضد تشنج مانند  Phenytoin، و بعضی از دوا های ادرار آور مانند فورزماید به طور طولانی استفاده می کنند و هم چنین خانم های که در دوران حاملگی و شیر دادن مقدار زیاد کلسیم از دست میدهند یعنی اینکه مگر کلسیم به اندازه کافی در دوران حاملگی و شیر دادن مصرف نکنند استخوان های شان به شدت پوک میگردد. نوع تغذیه بطور کلی میتواند در بهبود کیفیت استخوان ها کمک کنند قسمت اعظمش واقعا کلسیم بوده که به آن اشاره شد اما راهی دیگری هم از راه تغذیه وجود دارد مانند مصرف کردن مواد کلسیم دار، انواع و اقسام سبزیجات، بادام، لبنیات و کسانیکه نمیتوانند مواد کلسیم دار استفاده کنند آنها حتمآ باید قرص های کلسیم مصرف نمایند بعد مسئله ویتامین D هم خیلی مهم است یعنی تابش اشعه ماورآ بنفش به پوست انسان باعث میشود که ماده ای بنام دهیدروکلسترول با طی مراحلی در بدن و در کلیه به ویتامین D تبدیل گردد که در افزایش جذب کلسیم از کلیه و خصوصآ از روده ها نقش موثری دارد ولی فعلا استفاده از موادیکه مانع جذب اشعه ماورآ بنفش می گردد بنام Sun Block خیلی رایج گردیده است که با استفاده از آن  دیگر بدن نمیتواند کلسیفیرول را جذب نماید و همچنان خیلی خانم های هستند که  وقتی بیرون از منزل تشریف میبرند چادر یا روپوش می بندند آنها هم نمیتوانند که مقدار کافی ویتامین D جذب نمایند پس درین حالت حتمآ باید ویتامین D را به صورت قرص ها استفاده کنند که معمولا نسخه هم ضرورت نیست یعنی روز 400 ملی گرام برای جوانان و 800 ملی گرام برای افراد مسن کافی است ولی اگر باز هم فرد مقداری زیادی ویتامین D مصرف کند آنوقت مقدار کلسیم بدنش بالا رفته عوارض جانبی را ببار میاورد یعنی که انسان در هر امر و مسئله ای  اعتدال را باید در نظر داشت. 

یک مسئله که من خیلی می خواهم بالایش پافشاری کنم اینست که پوکی استخوان را نباید به عنوان یک عارضه افراد مسن مطرح کرد برای پیشگیری از پوکی استخوان انسان باید در سنین ده- دوازده سالگی حتی کمتر از آن شروع کرد چون 50 فیصد ضخامت استخوان ها بین سنین 12 – 18 سالگی بوجود میاید و اگر در آن دوران نوجوانی فرد به اندازه کافی مواد کلسیم دار مصرف نکند  و یا اعمالی انجام دهد که کلسیم بدنش خوب جذب نگردد پس تراکم استخوان این فرد هیچ وقت به آن اندازه که باید برسد نمی رسد در نتیجه در سنین بالاتری استخوانش پوک میگردد.